خراسان رضوی- سایت کارگزاران: هشتمین جلسه از سلسله جلسات دیالوگ شامگاه چهارشنبه با عنوان «اعتبار یک توافق» به همت کانون دانشجویان حزب کارگزاران سازندگی استان خراسان رضوی در محل دفتر مرکزی حزب استان در مشهد، برگزار شد. در این نشست که هدف از آن گفت وگویی پیرامون سیاست دولت آمریکا، واکنش جامعه جهانی و راهبرد ایران درباره برجام بود جمعی از اعضای حزب، فعالان سیاسی مشهد و علاقه‌مندان به روابط بین‌الملل گردهم آمدند.

 

دکتر احمد فاطمی‌نژاد، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد، گفت: برجام از نگاه عام‌گرایانه پیمانی است در کنار سایر پیمان‌های بین‌المللی که دغدغه آن منع اشاعه هسته‌ای هست. تمایزی بین برجام و سایر توافق‌های بین‌المللی ندارد. وزن هر توافق بسته به طرفین توافق و اهمیت موضوع دارد که در مورد برجام با توجه به حضور کشورها بزرگ و موضوع امنیتی آن، وزن بالایی دارد.

فاطمی‌نژاد تأکید کرد: توافق در حالی انجام شده که عمده مذاکرات بین ایران وآمریکا بوده است و بقیه قدرت‌ها به عنوان بازیگران تسهیل‌کننده و تایید‌کننده مذاکرات بودند. اینکه الان دیدگاه ترامپ اینقدر اهمیت پیدا کرده است به همین مسئله برمی‌گردد که آمریکا طرف اصلی مذاکره بود.

او افزود: این توافق به لحاظ حقوقی و با خروج یک قدرت به پایان نمی‌رسد و مهم‌تر اینکه این توافق با یک قطعنامه حمایت می‌شود و تا زمانی‌که قطعنامه جدیدی صادر نشود، مشکلی از لحاظ حقوقی وجود نخواهد داشت. مشکل عمده از قبل هم، مشکل سیاسی بود و الا از منظر حقوقی مشکلی نبود.

به گفته فاطمی‌نژاد، در حال حاضر وضعیت مناسب است؛ زیرا ایران هم از لحاظ متن توافق و قطعنامه و نیز تایید سایر نهادهای درگیر مانند آژانس، دست برتر را دارد. به علاوه بجز آمریکا، سایر قدرت‌ها نیز از برجام حمایت می‌کنند چراکه از آن به عنوان یک الگو یاد می‌کنند. به عبارتی دغدغه‌ای دارند که برجام الگویی برای کره شمالی باشد.

او تأکید کرد: به نظر می‌رسد دولت ترامپ قصد دارد که با لابی و دیپلماسی در دراز مدت تاثیری در دیدگاه اروپایی‌ها بگذارد و مقدمات صدور قطعنامه‌های جدیدی را فراهم کند.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه گفت: یکی از مواردی که کشورهای اروپایی و همچنین چین و روسیه می‌توانند به آمریکا فشار وارد کنند از طریق وابستگی‌های اقتصادی متقابل بین آن‌ها است. بازارهای اصلی آمریکا، اتحادیه اروپا، چین و ژاپن هستند و از این طریق می‌توانند به آمریکا فشار وارد کنند. یکی دیگر از ابزارهای فشار، اوراق قرضه‌ای است که آمریکا به ژاپن، چین، آلمان و بریتانیا فروخته است.

او گفت: اما آیا این کشورها از این ابزارها برای فشار بر آمریکا استفاده می‌کنند؟ خیر؛ زیرا آمریکا نیز خود بازار خرید محصولات این کشورها است. در مورد اوراق قرضه نیز این اوراق برای سود خریداری شده‌اند و نه برای فشار. همچنین این خریداران بیشتر شرکت‌های خصوصی اند و عمده خریداران رابطه خوبی با آمریکا دارند.

فاطمی‌نژاد در مورد رویکرد ایران به برجام، گفت: می‌توان یک تجویز دو وجهی داشت؛ از یک سو هر کوتاهی و محدودیت را با خروج  از برجام یا تهدید به خروج پاسخ دهد، یا می‌تواند سعی کند برجام را به صورت کج‌دار و مریز حفظ کند. هر دوی این مسایل، عملا تاثیر ذهنی بر طرف مقابل دارد و ممکن است زیاد بر مبنای اعمال و واقعیت‌ها عمل نشود. به همین دلیل سنجش اینکه کدام رویکرد بهتر پاسخ‌ خواهد داد؛ در واقع دشوار است.

او اضافه کرد: مثلا اگر ایران برخود قاطع داشته باشد، شاید در توجیه اروپایی‌ها در همراه شدن با آمریکا بسیار موثر باشد و حمایتی که دارند را عملا از بین برده و مطمئن شوند که حق با ترامپ است؛ از یک سو حفظ کردن برجام در هر شرایطی هم ممکن است دردسرساز باشد و ترامپ خیال کند ایران بسیار نیازمند این توافق است و می‌تواند امتیاز بیشتری در زمینه‌های موشکی و حتی بازنگری در آن بگیرد.

فاطمی نژاد با اشاره به اینکه ایران می‌تواند رفتار سومی را که تلفیق این دو رفتار است؛ را داشته باشد، گفت: در حال حاضر انگار همین سبک را پیش گرفته است، بخش‌هایی از نهادهای حکومتی در واقع برخورد قاطع را پیش گرفته‌اند و بخش‌هایی که اصلی‌تر هستند بر حفظ توافق به همان صورت کج‌دار و مریز ادامه می‌دهند. مجموعا می‌توان نتیجه گرفت که این توافق را به سختی می‌توان حفظ کرد؛ با همان سبکی که در دولت هشتم تلاش شد که پرونده هسته‌ای به شورای امنیت نرود.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه «خروج از برجام بستگی به سطح قدرت کشورها دارد» گفت: خروج از برجام برای ‌کشورهایی در سطح ایران و حتی کشورهایی در سطح اروپا هم دشوار است؛ اما برای آمریکا خیلی دشوار نیست و در طول تاریخ هم چنین سبکی را داشته‌ایم.

در حال حاضر در جامعه آمریکا دیدگاه انزواگرایانه بسیار قدرتمند است، یعنی رویکردهایی که روی توانمندی‌های ملی و اقتصاد ملی تاکید دارد، قدرتمند است و این‌ها حامی ترامپ هم هستند؛ خروج از برجام را هم می‌توان عملا در همان مسیر انزواگری تفسیر کرد. اما  خروج از برجام برای آمریکا کاملا بی‌هزینه هم نیست؛ یعنی تا زمانی که توافق برجام پابرجا باشد، خروج آمریکا از برجام برایشان هزینه داشته و به عنوان کشوری یک جانبه‌گرا و تک‌رو در جوامع بین‌المللی شناخته خواهند شد، اما این هزینه آنقدر نیست که ضربه‌ی اساسی بخورند.

ترامپ از منظر صلح جهانی وارد نقض برجام شده است و استدلال‌اش این است که برجام در هدف منع اشاعه ناکارآمد است و ایران پس از دوره‌های تعیین شده، می‌تواند به سرعت توانمندی‌های هسته‌ای خود را گسترش دهد.

این تحلیل‌گر مسائل سیاسی، توضیح داد که سواد بین‌المللی و سیاسی ترامپ کم است اما ابله هم نیست و مشاوران قوی دارد. احتمالا تیمی که اطراف بوش بودند دور او هم هستند و مشاوره می‌دهند. ضمن اینکه لابی یهودی و عرب را هم باید در نظر گرفت، تمام این‌ها در دیدگاه‌های ترامپ تاثیرگذار است. حداقل سیاست‌های منطقه‌ای ترامپ در خاورمیانه، دقیقا تحت تاثیر خواسته‌های عربستان و اسرائیل است و جوری است که انگار آمریکا مستقلا خواسته‌ و دغدغه‌ای ندارد.

فاطمی‌نژاد گفت: باید در نظر بگیریم اینکه ما در واقع یک فرد آرام نباشیم و بخواهیم فرد افراطی باشیم چه نتیجه‌ای خواهد داشت، ما یک بار این کار را کرده‌ایم و طبیعتا راه رفته را دوباره نباید برگشت، زیرا مشخص بود که چه شد و به نظر می‌رسد راه کج‌دار و مریز برای کشوری مانند ایران بهتر است.