گفت‌وگو با نسل z باید از موضع برابر باشد/ کم بودن پیمایش‌ها در رابطه با این نسل

 

دکتر حسن رضایی بحرآباد در نشستی با عنوان نسل Z از نگاه جامعه‌شناسان و تاثیر آن در آینده ایران که در ساختمان سازمان جوانان حزب کارگران سازندگی ایران-خراسان رضوی برگزار شد، عنوان کرد: وقتی از نسل صحبت می‌کنیم منظورمان نسل زیستی و جمعیت شناختی نیست و ما نمی‌توانیم بازه‌های زمانی را تقسیم‌بندی کنیم.

وی با بیان اینکه نسل یک مفهوم اجتماعی است، ادامه داد: اگرچه ممکن است شباهت‌هایی در طول بازه‌های زمانی تقسیم‌بندی شده ببینید، اما آن چه ناظر بر این تقسیم‌بندی بوده مفاهیم اجتماعی است. درواقع شاید اصلی‌ترین قدر اشتراک درونی و قدر تفاوت با سایر نسل‌ها، نحوه و شیوه اجتماعی شدن آن‌ها و محیطی است که در آن رشد پیدا کرده‌اند، اما تقسیم‌بندی‌ها و نظریه‌پردازی‌ها در جای دیگری شکل گرفته است و همه آن ویژگی‌هایی که به محیط و شرایط اجتماعی نسبت می‌دهند مربوط به جامعه امریکا و اروپا است. بخاطر همین باید ما در زمینه و زمانه کشور خودمان این تقسیم‌بندی‌ها را مورد بررسی قرار دهیم. در نهایت این تقسیم‌بندی نسلی یک مفهوم وارداتی است و ما باید ببینیم این نوع تقسیم‌بندی به کار می‌آید یا خیر.

این پژوهشگر اجتماعی در خصوص چرایی شکل گرفتن علایق در خصوص تقسیم‌بندی نسل‌ها، گفت: این موضوع مربوط به دوره‌ علاقه به فراروایت‌ها بوده است. فکر نمی‌کنم قبل از جنگ جهانی مطالعاتی به آن صورت انجام شده باشد و عمدتا مطالعات پس از جنگ جهانی دوم انجام شده است. در عالم اندیشه و به خصوص مطالعات اجتماعی و روانشناسی، افراد آن زمانه خیلی علاقه داشتند فرمول‌هایی پیدا کنند تا آدم‌ها را در قالبی بگذارند و بگویند افراد با چه ویژگی‌هایی، چگونه هستند. این علاقه به فراروایت‌ها هرچقدر از جنگ جهانی عبور کردیم و از دوران مدرن وارد دوران پسامدرن شدیم کمتر شد و رنگ باخت، به گونه‌ای که رسمیت و مقبولیت خود را از دست داد.

رضایی با اشاره به اینکه در حال حاضر ما در دوران هم‌نشینی روایت‌ها هستیم، اضافه کرد: ما دیگر به راحتی نمی‌توانیم فراروایتی مثل فراروایت مارکس پیدا کنیم. امروزه به تعریفی جنگ روایت‌ها و به تعریفی دیگر گفت‌وگوی روایت‌ها است. یعنی ما در دوران هم‌نشینی روایت‌ها هستیم.

وی افزود: درست است که ما از دوران فراروایت‌ها به سمت هم‌نشینی روایت‌ها می‌رویم، اما اتفاق دیگری به موازات این موضوع و به جهت معکوس در دنیا افتاده است. آن اتفاق این است که ما روند جهانی شدن را طی کرده‌ایم. یعنی امروزه مرزهای جداسازی بسیار کمتر شده است و شما خیلی کمتر می‌توانید جوامع مختلف و ویژگی‌های آن را از یکدیگر جدا کنید. افراد در جوامع مختلف به دلایل متعددی که اصلی‌ترین آن غلبه فناوری ارتباط بر زندگی انسان‌ها است، متمایز نیستند. بنابراین از یک طرف فراروایت‌هایی که قرار بود افراد را در قالب و فرمول مشخصی قرار دهد کمرنگ شده و از طرفی دیگر آدم‌ها به یکدیگر شبیه‌تر شده‌اند، درنتیجه شاید بشود به دلیل همین شبیه شدن جهان افراد به یکدیگر از این نسل‌ها صحبت کرد.

این پژوهشگر اجتماعی در خصوص تغییر در روند تحولات زیستی در کشور ایران، اظهار کرد: در ایران از زمان صفویه به بعد و قاجاریه روند تحولات به علت ارتباطات به وجود آمده با جهان غرب بیشتر شد. بعد از شکل‌گیری این ارتباطات آگاهی و حرکت نسل‌ها بیشتر شد. اولین گروه دانشجویان ایرانی که به اروپا فرستاده شدند در زمان عباس میرزا و از تبریز بود که اولین پیام‌آوران از جهان جدید ۲۰۰ سال پیش به ایران بازگشتند و این حرکت از همان زمان ادامه پیدا کرد. اگر نتوانید به لحاظ اجتماعی و محیط رشد و نمو تفاوتی بین متولدین بگذاریم، اساسا این تقسیم‌بندی نسلی بی‌معنا خواهد بود.

کم بودن پیمایش‌ها در رابطه با نسل z

رضایی ضمن گلایه در خصوص کم بودن پیمایش‌ها در رابطه با نسل z در منابع علمی، خاطرنشان کرد: هیچ پیمایش معتبری در این زمینه صورت نگرفته است و از اواسط دهه هشتاد بساط پیمایش‌های ملی کمابیش برچیده شد. بنابراین هرآنچه در حال حاضر می‌گویم در نهایت از جنس حدس و گمان‌ها و یا ترجمه منابع خارجی است.

وی در خصوص بهترین روش‌های تعامل این نسل با نسل‌های دیگر، گفت: به نظر من در ادامه ویژگی‌های نسل z باید بگویم این نسل به‌راحتی به روابط عمودی و ساختارمند مبتنی بر سلسله مراتب قدرت تن نمی‌دهد و به راحتی تفاوت‌های منزلتی را بر نمی‌تابد؛ بنابراین می‌گوید اگر می‌خواهید با من ارتباط داشته باشید باید در موضع برابر با من باشید. لذا شما اگر قرار است با این نسل وارد گفت‌وگو شوید باید از موضع برابر وارد و این موضع برابر نباید نمایشی باشد.

این پژوهشگر اجتماعی ضمن شنیدن برخی از نوستالژی‌های بیان شده، توضیح داد: تفاوت نسل z ما با نسل z امریکایی این است که نسل z آمریکایی با جنگ شکل گرفت و در ابتدای آن حادثه ۱۱سپتامبر اتفاق افتاد. این نسل با این احساس ناامنی در این جوامع بزرگ شده است. علاوه بر آن در جریان بحران مالی اتفاق افتاده در ۲۰۰۸ این افراد در خانواده‌هایی بودند که دچار بحران مالی جهانی شدند. نسلz ایرانی پس از جنگ به دنیا امد و البته عوارض جنگ هنوز وجود داشت. تحریم‌ها یکی دیگر از تشابهات این نسل با نسلz آمریکایی است که همچنان برای ما وجود دارد. یعنی اگر بحران مالی ۲۰۰۸ پس از چند سال رفع شد و ثباتی نسبی به اقتصاد جهانی بازگشت ولی ما همچنان به طور فزاینده و شتابنده درگیر اثرات تحریم هستیم.

رضایی در پایان عنوان کرد: امیدوارم در جلسات بعد گفت‌وگو شکل بگیرد تا این نسل خودش را در وجوح مختلف به دیگر نسل‌ها بشناساند. همچنین از دل این گفت‌وگوها نقد به وجود بیاید و این نسل هم مثل هر نسل دیگری باید نقد ‌شود و در غیر این صورت نمی‌تواند راه خود را باز کند. این کار در مطالعات غربی صورت می‌گیرد اما ما باید این ‌موضوع را در کشور خودمان نیز انجام دهیم‌.