چیدمان انتخاباتی

سرمقاله محسن هاشمی‌رفسنجانی، رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران در روزنامه سازندگی

یک دهه پیش شعار سال ۹۲ حماسه سیاسی و اقتصادی بود، البته حماسه اقتصادی به دلیل آخرین سال دولت و تحریم‌ها و افزایش نرخ ارز و تورم بالای ۴۰ درصد سال ۹۱ محقق نشد ولی حماسه سیاسی با  "از خودگذشتگی و ایثار آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی" برای نجات کشور از ناامیدی، بلاتکلیفی، فشار جدی روی معیشت مردم و مشکلات سیاست خارجی محقق شد. لذا رهبر معظم انقلاب در سخنان اوایل تیرماه ۱۳۹۲ با تجلیل از حماسه شدن انتخابات ریاست‌جمهوری گفتند: "در این حماسه مخالفان نظام هم شرکت داشتند" و آن را نشانه اعتماد آن‌ها به نظام تفسیر کردند. در آن سال بر اساس خاطرات آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی هر که چند ماه قبل از انتخابات به ملاقات می‌آمد، خواستار اقدامی از طرف ایشان برای نجات کشور و انقلاب و آبروی روحانیت بود. بعد از ردصلاحیت ناجوانمردانه و البته عدم قهر ایشان و ادامه رقابت با انتخاب آقای روحانی هر که می‌آمد، می‌گفت در آخرین لحظه نامزدی، ردصلاحیت و مواضع شما جامعه را به کلی متحول کرد و به رغم تشدید مشکلات، مردم شاداب و امیدوار شدند و از هدایت مقتدرانه و شجاعانه انتخابات تجلیل و ورود و خروج اعتدال محور ایشان در انتخابات را تحسین می‌کردند و حضور و توفیق مردم را در انتخابات اعجاب انگیز می‌خواندند. همگی خواستار تجربه موفق دوران سازندگی بودند.

مشارکت مردم در انتخابات تا سال ۹۶ همچنان تحت تاثیر این حماسه سیاسی، روزافزون بود لذا در انتخابات بعدی مجلس خبرگان شورای شهر و ریاست‌جمهوری نیز شاهد حماسه سیاسی پی‌در‌پی بودیم. بعد از پیروزی آقای روحانی در انتخابات بخشی از حماسه اقتصادی مورد نظر نیز با توجه به سیاست خارجی معتدل و بالاخره برجام و سیاست‌های اعتدالی، رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری و کنترل تورم محقق شد حتی به دلیل محدودیت‌‌های تحمیلی خاص که امکان عمل به بعضی از شعارهای مورد انتظار مردم نیز فراهم نمی‌شد ولی مردم مأیوس نمی‌شدند و حمایت خود را دریغ نمی‌ورزیدند. باید قبول کرد که رقابت واقعی انتخاباتی بر سر ایده‌های مختلف حکمرانی در کشور باعث مشارکت بالا شد و ادامه یافت. متاسفانه با برگزاری انتخابات کم رونق سال ۹۸ مجلس و ۱۴۰۰ ریاست جمهوری که به قول بعضی از اصولگرایان معتدل از یکدست‌سازی نیز عبور کرده و به خالص‌سازی رسید، شاهد یأس مردم در اعمال نظرات و تغییرات از طریق انتخابات بودیم و همچنان همان سردی ادامه دارد. بدین معنی است که حماسه سیاسی و بعد اقتصادی مورد انتظار حاکمیت که توسط آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی به منصه ظهور رسید و برای چند انتخابات نیز ادامه داشت، تبدیل به مشکل خودساخته شد که مجدداً از لزوم رقابت و مشارکت حداکثری گفته می‌شود. ولی شورای نگهبان، دولت  مجلس تا به حال سیاست خود را نسبت به راهبرد چهارگانه نظام برای مشارکت امنیت، سلامت و رقابت مشخص نکرده‌اند، معلوم نیست دغدغه آن‌ها چیست؟ و چگونه عمل خواهند کرد؟! به همین دلیل اولین حرکت غبار‌زدایی که باید توسط مجری و ناظر انتخابات به سرعت، نه به صورت شعاری بلکه به صورت ملموس برای مردم و گروه‌های مرجع سیاسی و اجتماعی مشخص و شکل می‌گرفت محقق شد لذا طبیعی است که نمی‌توان شاهد انتخاباتی باشکوه و رضایت‌بخش بود. لذا به همین میزان مشروعیت نظام سیاسی هم آسیب می‌بیند.

سرعت عمل در امر تصویب و اجرای قانون جدید انتخابات به صورتی که اکثر گروه‌های سیاسی، احزاب برای حضور حداکثری در انتخابات برای پیش ثبت نام دچار مشکل شدند، اولین امتیاز منفی را به دو قوه و شورای نگهبان برای رشد مشارکت و رقابت داده است. لذا می‌بینیم فضای کشور که هنوز انتخاباتی نشده، سیاسی و اختلافی شده است و در نبود جدی رقیب اصلاح‌طلب، معتدل و مستقل مردم نسبت به مشارکت و رقابت حداکثری عکس العمل مثبت نشان نداده‌اند.

در نتیجه، حضور اصولگرایان همراه با جدال رسانه‌ای و درز اختلاف پشت‌پرده و غیرشفاف همراه شده است. هنوز به قاطعیت معلوم نیست، اصولگرایان با چند لیست و چه سرلیست‌هایی در انتخابات مجلس حاضر می‌شوند تا به حال حداقل از ۳ لیست انتخاباتی جریان راست برای انتخابات مجلس صحبت می‌شود. طبیعی است که عامه حامی اصولگرایان که آگاهی دقیقی از کم‌و‌کیف انشقاق موجود ندارند و نمی‌دانند که واقعاً پوست‌اندازی جبهه اصولگرایی چه زمانی تکمیل می‌شود در غبار مشارکت به سر خواهند برد.

این تشتت با نشست مبنا (مجمع بیداری نیروهای انقلاب) سر باز کرد، هنوز معلوم نیست آیا واقعاً مبنا همان شورای وحدت اصولگرایان است یا همان شانا (شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی)، یا طیف مجلس یا آقای قالیباف؟! آقای متکی، سخنگوی شورای وحدت در لفافه صحبت کرده و بدنه شورای وحدت اصولگرایان که جامعه روحانیت و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، معروف به جامعتین است، نمودی ندارد و گویا آقای پورمحمدی دبیر جامعه روحانیت نیز در جلسه مبنا به بازی گرفته نشده است. در نهایت، آیا طیف همراه با آقایان علی لاریجانی، باهنر (انجمن اسلامی مهندسین) و اعتدال و توسعه، لیست معتدلین اصولگرایی را ارائه خواهند داد یا خیر. از نحوه مشارکت و ائتلاف آن‌ها نیز خبری درز نکرده است. حضور پایداری‌ها به عنوان طرفداران تفکر حاکمیت و مشروعیت از جانب خدا که برای اجرا، مردم باید آن را بپذیرند، حال با اجبار و شاید تبیین به عنوان ضلع چهارم اصولگرایی دچار تشتت جدید شده‌اند چراکه در کنار آن‌ها جریان شریان (شبکه راهبردی یاران انقلاب اسلامی) نیز فعال شده و باز معلوم نیست پایداری و شریان دو‌قلو هستند یا در رقابت جدی.

هر چند که دولتی‌ها ظاهراً به ادعا از حضور در رقابت انتخاباتی پرهیز می‌کنند ولی سعی دارند نزدیکان فکری خود را در لیست‌های چندگانه به صورت غیرمستقیم جا دهند که خود ضلع پنجم را ایجاد خواهد کرد. به نظر در نبود رقیب این چند‌دستگی در جبهه اصولگرایی می‌تواند در ماه‌های آینده رشد حداکثری پیدا کند و طرفداران را برای حمایت دچار تردید کند. حتی باعث دلسردی و عدم حضور جدی آن‌ها در صحنه مشارکت و رقابت انتخاباتی شود.

 در نهایت جریان اصلاح‌طلب که در اکثر رقابت‌های انتخاباتی در بزنگاه باعث حماسه سیاسی و امید مردم بوده‌اند. بر این اتفاق‌اند که با این نوع نگاه به انتخابات و چیدمان هیات اجرایی، نظارت استصوابی و ضربه اعتماد عمومی و جمعیت خاکستری نسبت به ساختار حکمرانی خوب نمی‌توانند پیروز این انتخابات باشند. ولی به رغم نداشتن تعداد چهره نامی و کافی در انتخابات، منتظر تصمیم نهایی هیات‌های نظارت شورای نگهبان خواهند ماند تا نسبت به مشارکت مشروط با حضور سمبلیک یا سکوت و عدم توصیه یا عدم حضور غیر تحریمی و شاید حضور یواشکی تصمیم‌گیری بنمایند. در هر صورت اختلافات و رقابت داخلی جبهه‌ها چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب باعث مشارکت بالا نشده بلکه برعکس عمل خواهد کرد. با توجه به اینکه در کشور به معنای واقعی حزب فعال و قوی وجود ندارد و معمولاً ائتلاف گروه‌های سیاسی نزدیک انتخابات به میدان می‌آیند و متاسفانه نتوانستیم از حماسه سیاسی موجود حراست کنیم. بعید است حماسه جدید سیاسی مورد انتظار حاکمیت مانند سال ۹۲ با وضعیت موجود تحقق شود باید به فکر طرحی نو و قابل‌قبول مردم بود تا کشور و انقلاب را بیمه نماید. از خود گذشتگی جدیدی لازم است تا مجدداً شاهد تحول بی‌سابقه با هزینه کم باشیم. در هر صورت تا رقابت واقعی نباشد، مشارکت عمومی هم نیست!!! و در نتیجه ناخواسته به اهداف‌ براندازان کمک می‌کنیم. باید در انتخابات امکان رقابت واقعی بر سر روش‌های حکمرانی در کشور فراهم شود که البته به نظر حاکمیت نمی‌پسندد.