با نگاه شایسته‌سالاری، به زنان میدان دهیم

در ایران نیز چالش‌هایی برای زنان، در سطح جامعه وجود دارد؛ چالش‌هایی که عمدتا تنها در زمان انتخابات‌ها از تریبون‌های رسمی مطرح می‌شوند و نامزدها با دادن وعده‌هایی زیبا، سعی در جذب آرای جامعه زنان دارند. سپس با پایان یافتن انتخابات، شعارهای مطرح‌شده به بایگانی سپرده شده و باز هم زنان می‌مانند و مشکلات‌شان.

به دلیل اهمیت پرداختن به موضوع زنان، مطالبات آنان و لزوم بسترسازی برای حضور فعال‌تر نیمی از جامعه در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی و... به ویژه مناصب مدیریتی و سیاستگذاری، ایسنا مناظره‌ای را بین فرزانه نجفی، پژوهشگر حوزه زنان و فعال سیاسی اصولگرا و مهدیه یاوری، رئیس دفتر سیاسی حزب کارگزاران سازندگی ایران_خراسان رضوی و فعال سیاسی اصلاح‌طلب برگزار کرده تا چالش‌های حوزه زنان را از منظر دو طیف مختلف سیاسی کشور بررسی کند. بخش اول این مناظره پیش‌تر منتشر شده است. در ادامه مشروح بخش دوم این مناظره می‌آید.

گاهی زنان خود یکدیگر را سرکوب می‌‎کنند

نجفی با تاکید بر لزوم قرارگیری زنان در کنار یکدیگر برای حل مسائل حوزه بانوان، اظهار کرد: سال ۹۱ تاکید شده بود که مرکز فراقوه‌ای زنان دایر شود، اما جمع کردن بانوان سخت است و لذا تا کنون چنین مرکزی تاسیس نشده است. این ناشی از وجود برخی تعارضات منافع حتی در داخل خود زنان است. به جای اینکه برای تقویت جامعه بانوان تلاش شود، گاهی حتی شاهد بروز برخی رفتارهای سرکوب‌گرایانه از سوی خود بانوان علیه هم می‌شویم. ما هنوز به ضرورت حل چالش‌های زنان پی نبرده‌ایم. اگر بستر فراهم نشود و کمک نکنیم، شاید دهه آینده، دهه آسیب‌های زنان باشد و برای حل مشکلات دیر شود. باید جامعه مطالبه کند. وجود خشونت علیه بانوان پذیرفته شده است، اما چرا قوانین پیشگیرانه تصویب نمی‌شود؟ اگر در نقاط اشتراک هم‌افزایی داشته باشیم بسیار موفق خواهیم شد.

وی اضافه کرد: همه جامعه موظف هستند، بانوان توانمند را معرفی کنند و باید همه مسئول باشند. مسائل حوزه زنان و خانواده در کشور ما متولی متمرکزی ندارد. معاونت زنان ریاست‌جمهوری با بودجه و پشتیبانی محدود اداره می‌شود. آیا تمام دولت و وزارتخانه‌ها به این معاونت کمک می‌کنند؟ زنان به عنوان مشاور در ادارات مختلف و ساختارهای دولتی حضور دارند، در حقیقت با ایجاد چنین ساختاری در سازمان‌های مختلف، سعی شد تا همه درگیر مسائل این حوزه شوند، اما عملا هیچ‌کس توجهی به این موضوع ندارد.

لزوم تقویت نهادها و سمن‌های حوزه زنان

در ادامه یاوری نیز بیان کرد: به قدری موقعیت دیده شدن برای زنان کم شده، که نوعی تنازع برای بقا در بین زنان شکل گرفته است. آیا در انتخابات‌ها نامزدهای زن به اندازه آقایان فرصت دیده شدن را داشته‌اند؟ رقابت بالایی در جامعه مردانه وجود دارد و هر جا بحث رفتن به پله بالاتر مطرح بوده، زنان حذف شده‌اند.

یاوری با اشاره به وجود معاونت زن و خانواده در دولت، عنوان کرد: در جامعه ایده‌آل که شرایط زن و مرد برابر باشد، نیاز به ساختار موازی نیست تا مطالبه زنان محقق شود. باید نهادها و سمن‌هایی که به حوزه زنان می‌پردازند، بیش از پیش تقویت شوند. اگر چنین ساختاری نباشد، در پی آن مطالعه‌ای برای حوزه زنان انجام نمی‌شود. هیچ راه‌حلی وجود ندارد، جز اینکه در ساختار سیاست‌گذاری، زنان را هم به اندازه مردان دخالت دهیم.

الگوی اشتغال زنان باید خانواده‌محور باشد

سپس نجفی با بیان اینکه شرح وظایف معاونت زنان مشخص است اما بازوهای اجرایی و فکری آن که مشاورین هستند، شرح وظایف مشخصی ندارند، افزود: به دولت قبل اصرار شد که معاونت زنان متناظر با شرح وظایف خود به مسائل مختلف ورود پیدا کند. در همه دولت‌ها جایگاه معاونت زن از سوی وزرا پذیرفته نیست. دولت دستگاه اجرایی است و باید قوانین را اجرا کند و نیرویی گزارش عملکرد آن را بگیرد. در حوزه معاونت زنان و خانواده، خلاء قانون داریم. با توجه به پارامترهای بین‌المللی سلامت روان، زنان تضمین‌کننده سلامت روان جامعه هستند، اما مسئله سلامت روان زنان را چه کسی دنبال می‌کند؟

وی با بیان اینکه مشکلات زنان و خانواده ابعاد مختلف و درهم‌تنیده‌ای دارد، گفت: باید اولویت‌بندی داشته باشیم و ببینیم کدام حوزه در معرض آسیب قرار گرفته و باید سریع‌تر به آن رسیدگی شود. از نظر من مسئله توانمندسازی زنان سرپرست‌خانوار در اولویت است. ۶ میلیون زن سرپرست‌خانوار در کشور داریم که متاسفانه آمار دقیقی از شرایط زندگی آنان نیست، در حالیکه بیشترین فشار اقتصادی بر زنان سرپرست‌خانوار است.

این پژوهشگر حوزه زنان ادامه داد: در برنامه ششم توسعه تکلیف شد تا معاونت زنان رئیس‌جمهور و سازمان تامین اجتماعی، ذیل وزارت کشور طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار را بررسی و دولت به این زنان حقوق پرداخت کند. از سال ۹۵ این برنامه مطرح و هیچ اقدامی انجام نشده است. یکی از اهداف برنامه هفتم نیز همین موضوع است و باید برای آن مطالبه صورت گیرد.

نجفی اضافه کرد: یکی از ماموریت‌های معاونت زنان و خانواده رئیس‌جمهور این است که تمام آمار بانوان کشور را داشته باشد. آخرین کاری که معاونت زنان دولت سیزدهم انجام داد، راه‌اندازی این مرکز بود، اما باز هم اطلاعات تجمیع‌شده‌ای در دست نیست. دولت موظف است زنان عشایر و روستایی را بیمه کند، ابتدا اظهار می‌شد بودجه وجود ندارد اما وقتی داده‌های آماری زنان را تجمیع کنیم، می‌توانیم امکانات را به خوبی بین تمام بانوان کشور تقسیم کنیم.

نجفی با اشاره به چالش‌های بانوان برای اشتغال، بیان کرد: در خصوص الگوی جدید اشتغال بانوان با ویژگی خانواده‌محور بودن در مجلس کار کردیم و باید روند قانون‌گذاری آن طی شود. مهم‌ترین بستر برای این کار، توجه به صنایع خلاق فرهنگی است که می‌تواند عرصه خوبی برای اشتغال بانوان باشد. شاید به نظر مسخره باشد که شغل خانه‌داری را وارد تولید ناخالص ملی کنیم، اما کشورهایی مانند نروژ این کار را کرده‌اند، زیرا می‌گویند خانه‌داری ارزش افزوده دارد. سلامت روان زنان نیز موضوع بسیار مهمی است، به لحاظ فرهنگی مسئله عفاف و حجاب نیز دارای اهمیت است و حاکمیت نمی‌تواند از این دوگانگی بگذرد و باید شفاف نسبت به آن عمل کند.

وقتی رفتاری یا سلیقه‌ای دیکته شود به واکنش یا گاها به مقابله منجر می‌شود

یاوری نیز در خصوص چالش‌های زنان با بیان اینکه مهمترین مسئله شکاف جنسیتی است، گفت: توانمندسازی زنان به گردن حاکمیت و دولت است و تا زمانی که توصیف از وضعیت به درستی صورت نگیرد، نمی‌توان تغییری برای بهبود ایجاد کرد.

این فعال سیاسی اصلاح‌طلب با بیان اینکه در مجلس ششم هنگامی که بحث کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان مطرح شد، یک سری افراد جبهه خاصی در برابر این موضوع گرفتند و نسبت به آن فشار وارد کردند، گفت: گارد گرفتن در برابر تفکرات و سلایق مختلف زنان و غربی خواندن برخی از آنان، نتوانسته جامعه را یکدست کند. مادامی که فشارها به شیوه‌ای نامتعادل باشد، زیست از بین نمی‌رود، بلکه تنها به پستو منتقل می‌شود. وقتی رفتاری یا سلیقه‌ای دیکته شود به واکنش یا گاها به مقابله منجر می‌شود.

در مورد تمدن غرب دچار افراط و تفریط شده‌ایم

سپس نجفی نیز با بیان اینکه ما در موضوع سبک زندگی دچار چندگانه هویتی هستیم، اظهار کرد: در سال‌های اخیر به سمت نسخه مدرن بیشتر حرکت کرده‌ایم و این چندگانه هویتی است. انسان مدرن هم گاهی تفکرات سنتی دارد. به دلیل تکثر بالا، ما درگیر چندگانگی هستیم و هویت به سمت مستقلی پیش نرفته است. سازمان‌های بین‌المللی نگاه منفی نسبت به حاکمیت ما دارند و داده‌های خود را غیررسمی از کف جامعه به دست می‌آورند. مجلس نیز متاسفانه به شدت متاثر از کف جامعه است و هیجان به هر سمت رود، مجلس نیز به همان سمت حرکت می‌کند. باید تخصصی و بر اساس دو رکن مردمی و دینی به مسائل نگاه شود. بحثی مانند حضور بانوان در ورزشگاه، اگر منع دینی دارد باید آیات عظام نظر دهند و اگر مشکل دیگری است، متخصصین نظر دهند. نباید بر مسئله سرپوش بگذاریم و منفعل عمل کنیم.

این استاد دانشگاه در خصوص بحث تشکیل پارلمان زنان عنوان کرد: در دولت آقای روحانی پارلمان زنان را در استانداری‌ها داشتیم که یک دورهمی از بانوان اصلاح‌طلب بود و هیچگاه امثال من به طور مثال از مرکز پژوهش‌ها دعوت نمی‌شدند که باهم در این پارلمان با بانوان متخصص صحبتی داشته باشیم تا محتوا و پیش‌نویسی آماده و آن را پیگیری کنیم. خیلی خوب است که فضایی مانند پارلمان زنان تشکیل شود، اما باید خروجی مناسب داشته باشد.

وی در رابطه با برداشت خود از فرهنگ غرب بیان کرد: ما تنازع گفتمانی در مسئله امپریالیسم داریم و به همین دلیل نسبت به معرفی ایران به غرب و بالعکس غرب به ایران دچار بی‌انصافی شده‌ایم. متاسفانه رسانه‌ها دنباله‌رو مسائل حاکمیت هستند؛ چون می‌خواهیم غرب را سیاه نشان دهیم، بنابراین رسانه‌ها هم موظف هستند سیاهی را نشان دهند، زیرا نمی‌خواهیم با واقعیت دنیا روبه‌رو شویم. تمدن‎‌سازی یعنی به قدری سبک زندگی خوب و بی‌نقص جلوه داده شود تا بقیه دنباله‌رو آن شوند. رسانه باید تصویر واقعیت را انتشار دهد.

حل بحران‌های زنان صرفا در حیطه قوه مجریه قابل حل نیست

سپس یاوری با اشاره به وجود چالش‌های حوزه بانوان در تمام دولت‌ها، اظهار کرد: مسائل مربوط به زنان بیشتر از همه مربوط به نگاه حاکم بر شرایط زنان و شهروندان است. البته بنده کاملا معتقد هستم بین عملکرد دولت‌ها تفاوت وجود دارد، اما تغییر در وضعیت بحران‌های مربوط به زنان صرفا در حیطه قوه مجریه قابل حل نیست. مادامی که سیاست‌گذاری اصلی بر مبنای شرایط فیزیولوژیک یک شهروند بنا گذاشته و قانون‌گذاری‌ها حول محور همین نگاه قرار گرفته شود، نمی‌توانیم اقدام خاصی را شاهد باشیم.

رئیس دفتر سیاسی حزب کارگزاران سازندگی ایران_خراسان رضوی با بیان اینکه دولت چهاردهم از این منظر می‌تواند موثر باشد که مرکز اصلی آن وفاق ملی است، گفت: بر این اساس دولت باید از همین ابتدا نه صرفا در حد شعار، بلکه به صورت عملی بتواند به زنان میدان دهد. پذیرفتن اینکه شکل‌های زیست متفاوتی وجود دارد، بسیار مهم است. باید بدانیم جامعه و تغییرات به چه سمت‌وسویی رفته است. 

هیچ گاه به مشکلات زنان نگاه مسئله‌محور نداشته‌ایم

در ادامه نجفی در رابطه با حضور بانوان در تراز بالای حاکمیتی بیان کرد: این مطلب سال‌های سال مورد اعمال نظر شخصی بوده است. رهبر انقلاب در دیدار دی‌ماه سال گذشته با بانوان، در خصوص حضور بانوان در دستگاه‌های حاکمیتی گفتند. در انتخاب بانوان در سطح کلان مدیریت، نباید محدودیتی باشد و تنها ملاک شایسته‌سالاری است. وقتی دکتر پزشکیان گفتمان حضور بانوان را مطرح می‌کند، باید ناظر بر شایسته‌سالاری باشد. اگر نظام شایسته‌سالاری با نگاه عدالت‌محور قرار گیرد، نکات مثبت زیادی دیده می‌شود.

وی افزود: عموما بانوانی که در ساختارهای حاکمیتی حضور دارند، افراد سیاسی هستند، در حالیکه موضوع زنان و خانواده به شدت چندبعدی است. اگر مشکلاتی که در کف جامعه می‌بینیم را رها کنیم، به چالش تبدیل می‌شوند. اما اگر مشکل را تبدیل به مسئله و ابعاد آن را باز و تعیین کنیم که هر قسمت باید چگونه حل شود، مشکل حل خواهد شد. متاسفانه هیچگاه نگاه مسئله‌محور به مشکلات نداشته‌ایم.

در پایان یاوری با تاکید بر اینکه مطالبه ما شایسته‌سالاری ورای جنسیت است، عنوان کرد: توانمندسازی برای رفع تبعیض و شکاف‌ جنسیتی به گردن حاکمیت است. یکی از راهکارهای اصلی افزایش حضور زنان در مجلس و شوراهای شهر و روستاست. زمانی تغییر رخ می‌دهد که خود زنان در تصمیم‌گیری حضور داشته باشند. وقتی حضور زنان در نهادهای تصمیم‌گیری بیشتر شود، وارد مسیر حل مشکلات خواهیم شد، زیرا زنان بیشتر با طیف فکری متنوع‌تر می‌توانند تغییر را کلید بزنند.

نجفی نیز در پایان صحبت‌های خود گفت: مسائل حوزه زنان و خانواده بسیار مهم است؛ در ساختار کشور قانون اصلی را نمی‌توان تغییر داد و در ذیل قانون اساسی باید به دنبال تحول باشیم. مردم باید ترغیب شوند تا این تحول را از مجموعه حاکمیتی مطالبه کنند. در حقیقت باید مسئولیت اجتماعی مردم پررنگ شود. امروز مهم‌ترین مسئله نظام اجتماعی است. رسانه خیلی می‌تواند به جامعه قانون‌مدار کمک کند تا از حرکت در مسیر اصلی خود منحرف نشود و به درستی مطالبه داشته باشد.