۲۵ سال تاخیر

سرمقاله محسن هاشمی‌رفسنجانی؛ رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران در روزنامه سازندگی

دروزنامه‌های اصولگرا مفصلاً از بازتاب‌ها، محسنات و اثرات توافق اخیر با عربستان نوشته‌اند که هر خواننده‌ای را به وجد می آورد. از ضربه سنگین به آمریکا و اسرائیل و بهبود شاخص‌های اقتصادی تا سرخوردگی اپوزیسیون برانداز و عصبانیت اصلاح‌طلبان. روشــن اســت که اگر توافقــات ابتدا و انتهای دهه ۷۰ در دولت ســازندگی و اصلاحات حفظ می‌شد و عده‌ای آن را تخریب نمی‌کردند، کشــور این مقدار ضربـه اقتصادی نمی‌دیــد و همه این محسنات را از ۲۵ سال قبل داشتیم. در نــوروز ســال ۱۳۷۶ در ســفر رئیس‌جمهــور، هاشمی‌رفسنجانی به پاکسـتان برای شرکت در اجلاس فوق‌العاده کنفرانس اسلامی شاهد واقعه قابل‌توجهی بودیم که با رفتار و دیپلماسی هوشــمندانه رئیس‌جمهور ایران اتفاق افتاد. داستان طولانی است ولی نتیجه این شد که امیرعبدالله سوار بر ماشین رئیس‌جمهور ایران به سمت میهمانی نخست‌وزیر پاکستان رفت و خبر و عکس‌ها این دیدار جهانی شد. در خاطرات روز سوم فروردین سال ۱۳۷۶ ایشان آمده است. پیغام آقاى امیرعبدالله، ولیعهد عربســتان ســعودى رسید که منتظر من براى ملاقات است. گفتم بهتر است ایشـان به اتاق من بیاید. پیغام برگشت که از ریاض چنین قراری داشته‌ایم. با اصرار همراهان، من پذیرفتم و به‌سوی اتاق ایشـان رفتیم. با عجله از اتــاق بیرون آمد و گفت او مى‌خواهد به اتاق من بیاید. معلوم شـد وقتى که به او پیام من رسـیده، پیشنهاد را پذیرفته و اطرافیانش خودسرانه جواب داده بودند. به اتاق من رفتیم. مالقات دوستانه‌اى بود؛ کمی گلایه از گذشــته و ســپس بحث درباره توسعه روابط شد. تقاضاى مذاکره خصوصى کرد. پس از رفتن دیگران درباره انفجارالخبر* گفت که چهار نفر از عاملان انفجار به ایران آمده سپس دونفرشان به لبنان رفته‌اند و یک نفرشان به کانادا رفته که تحت تعقیب آمریکا و عربستان است و به‌زودی دستگیر مى‌شود و یکى هم در ایران است که اصرار کرد چون تبعه عربستان است، او را تحویل آنها بدهیم. گفتم بر اثر درخواســت‌هاى قبلى شما، ما تحقیق همه‌جانبه کردهایم؛ کسى از آنها را در ایران نیافتیم و اگر مشخصات او را بدهید، ممکن است پیگیرى کنیم. هنــگام خداحافظى، بیرون درب اتــاق منتظر ماند تا من تجدید وضو کردم. سـپس در اتومبیل من سوار شد و باهم به میهمانی ناهار نخست‌وزیر رفتیم. در راه گفت، آمریکایى‌ها و ســایر مخالفان از این منظره نزدیک شدن ایران و عربستان ناراحت مى‌شوند. حضار در میهمانى کـه این همراهى ما برایشــان جالب و غیرمنتظره بود با حساســیت جریــان را دنبال مى‌کردند و عکس‌ها و فیلم‌هاى آن در رســانه‌هاى پاکســتان به وسعت منتشر شد و در محافل تفســیرى اطراف اجلاس بسیار مهم تلقى شد. از آنها به خاطر اینکه به دبیرخانه کنفرانس نوشته‌اند که اجالس تهران تاخیر بیفتد،گله کردم. هم‌ امیرعبدالله و هم سعودالفیصل منکر شدند و گفتند شــایعه از دشمنان است. ولى تا عصر کپى نامه سـعودالفیصل را پیدا کردیم و شب در مراسم‌شام به عبدالله نشان‌ دادم. شرمنده و منفعل شدند و فوراً دستور لغو پیشنهاد را دادند و (عزالدین) العراقى، (دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی) که اصرار بر ابالغ کتبى داشت، خبر داد که تقاضا آنها پس گرفته‌شده و انعکاس آن باعث تعجب اعضا شد.

از این پس ملک عبدالله در اکثـر مالقات‌ها می‌گفت به هاشمی‌رفسنجانی اعتماد کامل دارم به غربی‌ها و مخصوصا آمریکایی هم هشدار داده بود که نمی‌گذارد از کشور عربستان علیه ایران حمله‌ای صورت گیرد و تندروهای عربستان را علیه ایران کنترل می‌کرد،اتفاقات مثبتی برای شیعه رقم خورد. در مدینه تمام جمعیت عاشق و عزادار اهل بیت وارد بقیع شدند.

به‌صورت خلاصه می‌توان گفت که هاشمی‌رفسنجانی تمام وجودش برای وحدت جهان اسلام می‌تپید. امیرعبدالله در دولت اصلاحات به ایران سفر کرد و به دیدار دوستانه آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی،رئیس‌جمهور سابق در منزلش در جماران رفت.دیوار بلند بی‌اعتمادی بین عربستان و ایران از بین رفت و بستر مناســبی برای دولت اصلاحات فراهم آمد. به دوران طلایی مناســبات و تفاهمات جدید رسید و راههای همکاری بین دو کشور باز شد. همایش گفت‌وگوی مذاهب اسلامی در مکه مکرمه با حضور آیت‌الله هاشمی در سال ۱۳۸۷ تشکیل و در شرایطی که نیازی به میانجی‌گری میان و ایران عربســتان نبود و امرای سعودی و جهان اسلام پای سخنرانی هاشمی نشسته بودند ایشان فرمودند که هر انسان آگاه و عالمی اگر قلب خود را به روی حقایق ببندد در اشــتباه است، افراط‌وتفریط انسان را به جهالت می‌رســاند و اعتدال انسان را جامع‌الاطراف می‌کند. جهان اسلام به خاطر اختلافات تضعیف شده، انرژی‌هایمان را در درگیری با یکدیگر صرف می‌کنیم. باید برای تقویت جهان اسلام، دست هماهنگی، دوستی و اتحاد به هم بدهیم. بهانه‌گیری و همدیگر را تضعیف و بدنام نکنیم. انتظار یک میثاق برای گفت‌وگو، تعامل و بهره‌گیری از نظرات درست در دنیا به دور از تعصب داریم. مسلمانان براساس قرآن باید اهل مشورت و انصاف در قضاوت عقلانی بدون تعصبات جاهلی باشند.

متاســفانه با چند اتفاق از جمله شهادت شــیخ نمر با اعدام ناجوانمردانه در دی ماه ۱۳۹۴ گروهی خودسرانه از دیوار ســفارت بالا رفتند و با پایین کشیدن پرچم، تخریب هم کردند. دیری نپایید که اعتمــاد فی‌مابین در دولت‌های نهم و دهم خدشــه‌دار و در نهایت منجر به اتفاقات ناگوار در تهران و مشهد و قطع کامل روابط شد. روشن بود که ادامه تنش‌ها موجب فرسایش توان دو کشور جهان اسلام و تقویت دشمنان است و متاسفانه در طول دهه گذشته شاهد علنی شدن ارتباط بعضی از کشورهای جهان اسلام با اسرائیل بودیم. اتفاقی که اگر مواظبت می‌شد و افراط نمی‌شد، رخ نمی‌داد. به‌رغم اینکه حمله به‌سرکنسولگری عربستان در مشهد از طرف همه تقبیح شد ولی ۷ سال طول کشید که با میانجی‌گری عــراق، عمــان و بالاخــره چین به تفاهم نسبی برسیم و خوشبختانه هم‌اکنون تیتر بعضی از روزنامه‌های تندرو از منفی جدی به مثبت کامل تبدیل شده است. بایــد این تفاهـم جدید برمبنــای تفاهم قدیــم را به فال نیــک گرفت چراکه از ضرر و زیان جلوگیری و دو کشــور را به عقلانیت بازمی‌گرداند و منافع ملی دو کشور احیاء و از به‌هم‌ریختگی اقتصاد دو کشور جلوگیری می‌کند. هر چند می‌گویند که دیپلماســی فعلی غیر از دیپلماسی گذشـته است. ولی باید بدانیم راه‌حل مشکلات اقتصادی کشــور، وحدت جهان اسلام و رســیدن به اهداف انقلاب اسلامی ابتدا از همین تنش‌زدایی می‌گذرد لذا باید این توافق را به فال نیک گرفت و حمایت کرد.

* در چهارم تیر ۱۳۷۵(۲۵ ژوئن سال ۱۹۹۶ میلادی) بر اثر انفجار یک کامیون بمب‌گذاری شده در پایگاه نیروهای آمریکایی در شهر خبر عربستان ۱۹ سرباز آمریکایی کشته و حدود ۴۰۰ تن زخمی شدند. در ابتدا اف‌بی‌آی، ایران را مسئول این بمب‌گذاری دانست اما ویلیام پری، وزیر دفاع آمریکا در زمان بیل کلینتون در سال ۲۰۰۷ اعالم کرد به این نتیجه رسیده‌اند که بمب‌گذاری کار القاعده بوده نه ایران.