خراسان رضوی- سایت کارگزاران: هفتمین جلسه از سلسله جلسه‌های دیالوگ با موضوع «فتوای تغییر» به همت کانون دانشجویان حزب کارگزاران سازندگی خراسان رضوی در محل دفتر مرکزی حزب در این استان برگزار شد. در این برنامه جمعی از اعضای حزب، فعالان اجتماعی و سیاسی مشهد گردهم آمدند تا گفت وگویی پیرامون تغییرات گسترده اجتماعی در عربستان، انجام دهند.

 

وحید امانی، دکترای جامعه‌شناسی سیاسی در رابطه با تغییرات اجتماعی عربستان گفت: تغییرات اجتماعی با بخش‌نامه اجرا نمی‌شود. تمام انقلاب‌ها می‌خواستند جامعه خود را تغییر دهند اما تغییر اجتماعی و تغییر ذائقه یک جامعه یک شبه اتفاق نمی‌افتد. فتوای تغییر، عنوان مناسبی نیست زیرا به معنای این است که اول فتوا داده شده و بعد تغییر اتفاق افتاده در حالی که اینطور نیست و بالعکس، تغییرات بوده که موجب این فتوا شده است. تغییراتی که در نیم قرن اخیر در کشور عربستان رخ داده است.

او تأکید کرد: حضور زنان تحصیل‌کرده از عوامل مهم ایجاد اصلاحات در عربستان است. طبقه متوسط در عربستان رشد کرده‌است و بسیاری از زنان تحصیل‌کرده هستند و باید به مطالبات خود دست یابند. عربستان برای پاسخ دادن به این زنان که خواستار رانندگی و مسائل دیگر بودند این فتوا را صادر کرد. اگر تغییراتی رخ ندهد، این درخواست‌ها و مطالبات رادیکال‌تر خواهند شد.

امانی گفت: اگر زنان حق فتوا پیدا کنند ممکن است در دراز مدت خواهان حق انتخاب شدن به عنوان مقامات بشوند و زمینه یک مشروطه را ایجاد کنند تا نظام عربستان تن به یک تغییر ساختاری بدهد. اگر این تغییرات ادامه پیدا کنند تغییرات دیگری به وجود می‌آورد اما اگر ساختار سیاسی باز هم اجازه ندهد این تغییرات موجب تغییر در ساختار اجتماعی شود و بدنه اجتماعی خودگردان نشود، در درازمدت درگیر یک چالش با مردم می‌شوند.

او در مورد اینکه چرا اکثر تغییرات مربوط به حوزه زنان است، با تاکید بر اینکه مبحث زنان کم هزینه‌تر است گفت: کمپین زنان راننده یک سال پیش در عربستان راه انداخته شد، این تغییر پاسخی به آن حرکت اجتماعی است. قصد حکومت‌هایی که اینطور تغییرات را آغازمی کنند این است که می‌خواهند مشروعیت حکومت خود را از دینی به دنیایی تغییر دهند.

به گفته امانی، تغییرات شکل گرفته در عربستان در دراز مدت، منجر به تغییراتی بنیادی و بزرگ‌تر در نظام سیاسی عربستان خواهد شد. اگر این تغییرات زمینه شکل‌گیری جامعه مدنی را فراهم کند، آن‌وقت در دراز مدت می‌تواند به شکل‌گیری حاکمیت مشروطه کمک کند.

دکترای جامعه‌شناسی سیاسی در مورد تغییر اجتماعی با رویکرد سیاسی گفت: دو نوع تغییر اجتماعی با رویکرد سیاسی داریم؛ یا تغییرات از بالا هستند که بدان اصلاحات گفته می‌شود، یا تغییرات از پایین است که بدان انقلاب می‌گویند. در ایران تغییرات از بالاست. وقتی نظام سیاسی جامعه‌ای آنقدر بسته باشد که اجازه تغییر از بالا را ندهد و خواسته‌های مردم را برآورده نکند، تراکم خواسته‌ها منجر به انقلاب می‌شود.

به گفته امانی، هر نظام سیاسی اگر به نیازهای جامعه پاسخ ندهد، با بحران مشروعیت روبرو خواهد شد و بنابراین انقلاب رخ خواهد داد. نظام‌های سیاسی‌ای مانند شوروی سابق و کشورهای اروپای شرقی، هم هستند که در زمان‌های مهم و حساس، دست به اصلاحات و تغییرات می‌زنند. یک سری نظام سیاسی وجود دارد که در زمان‌های مناسب پاسخ مناسب به تغییرات می‌دهد و این‌ها بر روی یک طیف قرار دارند که می‌توان اول آن را از کشور توده‌ای چپگرایی مانند چین دانست و آخر آن را کشوری با دموکراسی مثل سوئد، این‌ها جامعه باز هستند یعنی زمانی اگر احساس کنند محدودیت‌ها موجب بروز مشکل خواهد شد، درها را باز می‌کنند.

او در ادامه کشورهای آلمان و فرانسه را به عنوان احزاب راست افراطی مثال زد و گفت: در حال حاضر 13 درصد به حزب راست افراطی آلمان رای داده‌اند. به حزبی که برای آلمانی‌ها کابوس فاشیست است می‌گویند بیایید در پارلمان حرف بزنید. این را می‌گویند تا روزی با اسلحه علیه نظام سیاسی آلمان قیام نکنند و در همان پارلمان با گرفتن بدنه اجتماعی از آن‌ها، محکومشان کنند.

امانی درباره اصلاحات و تغییرات در ایران گفت: اصلاح‌طلبان در ایران سعی می‌کنند در چهارچوب نظام موجود فعالیت کنند و در پی تغییرات از بالا هستند. این در حالی است که عربستان فاقد جامعه مدنی است. اما در ایران جامعه مدنی بسیار قوی‌تر از عربستان است. در ایران از سال 1376 تا اکنون سخن از جامعه مدنی گفته شده و بر روی آن کار شده است. طوری که شعار آقای خاتمی بیست سال پیش جامعه مدنی بود.

این جامعه شناس تأکید کرد: وقتی جامعه مدنی رشد نکند حکومت خودش شروع به تغییر می‌کند. در عربستان حکومت بر مبنای تشخیص خود تغییراتی را اعمال می‌کند و نهادهای مدنی‌ای که تقاضای خود را در قالب صنف‌های مختلف برای حاکمیت مطرح کنند وجود ندارد. در واقع یک سری خواسته‌ها به صورت مصنوعی از طرف جامعه مدنی مطرح می‌کنند و خودشان هم پاسخ می‌دهند. این کاری است که سال 1341 شاه به نام انقلاب شاه ملت انجام داد. یعنی خود شاه از بالا نیروهای انقلابی را خلع سلاح کند و یکسری نیازهایی ایجاد کند و به آنها پاسخ دهد.

او گفت: نیروهای امنیتی عربستان نظرشان این بود حالا که زنان متوسط جامعه رشد کردند، ما باید به آنان حق بدهیم تا خودشان انقلاب نکنند. جامعه ما به مراتب رشد یافته‌تر از عربستان است، به این علت که ما40 سال قبل تجربیاتی در انقلاب به‌دست آوردیم که عرب‌ها ۲۰ سال آینده به آن می‌رسند.

امانی توضیح داد ملک سلمان‌ها بهترین آفریننده شرایط انقلاب هستند. انقلاب‌ها وقتی اتفاق می‌افتند که مردم به صورت توده‌ای راه بیفتند و مردم وقتی به صورت توده‌ای راه می‌افتند که در نهادهای مردمی منسجم نباشند و گاردها هیچ موقع یاور حاکمان نظامی نخواهد بود و این را هم در نظام پهلوی و هم در گارد ریاست جمهوری صدام دیدیم. اصلا نباید فریب این چند تغییر را بخوریم و عربستان را با ایران مقایسه کنیم. رشد و انقلابی که 40 سال پیش در کشور ما اتفاق افتاد هنوز آبستنش هم در عربستان به وجود نیامده است.

امانی در پاسخ به این سوال که دلیل اهمیت دادن ملک سلمان در چند وقت اخیر به جامعه شیعی چیست گفت: رهبرانی مثل شیخ نمر را می‌کشند تا خیالشان از بابت حرکت‌ها علیه حکومت راحت باشد و بعد از سرکوب کردن توده اقلیت، خود نظام برای آنها نیازهایشان را تعریف و برطرف می‌کند.